Kiedy powstał pierwszy telefon komórkowy?

Pierwszą rozmowę telefoniczną w sieci GSM przeprowadził 1 lipca 1991 r premier Finlandii Harri Holkeri. Dziś ludzie korzystają z 5,3 mld aparatów GSM. International Herald Tribune w wydaniu z 8 października 1991 r. pisał, że ruszył najbardziej dalekosiężny europejski projekt technologiczny. Zgodnie z ówczesnymi szacunkami Komisji Europejskiej z GSM do końca dekady miało korzystać 18 mln użytkowników, a usługi przynosić 30 mld dol. obrotu. W istocie do końca 2000 r. liczba osób korzystających z telefonii komórkowej zbliżyła się do 500 mln. Europejska gospodarka zarabia na GSM ponad 500 mld euro rocznie.

Stara historia telefonii bezprzewodowej

Telefonia bezprzewodowa jest wynalazkiem dosyć wiekowym, bo pierwsze takie próby prowadzono już przed II wojną światową. Z radiotelefonu mogli np. korzystać już od 1926 r. pasażerowie pociągu pasażerskiego Berlin-Hamburg. Rozwiązania te nie miały jednak nic wspólnego z dzisiejszymi telefonami komórkowymi. Przełom nastąpił, gdy w 1947 r. D.H. Ring i W. Rae Young z Bell Laboratories zaproponowali nowy sposób transmisji sygnału w sieci, którą podzielili na elementarne komórki o kształcie sześciokątnym. Taka struktura plastra miodu jest wykorzystywana do dziś przy projektowaniu sieci telefonii komórkowej.

Pierwszy telefon komórkowy

W 1947 r. brakowało jednak jeszcze odpowiedniej elektroniki, by uczynić z projektów laboratoryjnych ofertę handlową. Pierwszym komercyjnym, w pełni automatycznym, telefonem przenośnym było urządzenie Ericssona wprowadzone do użytku w Szwecji 25 kwietnia 1956 r. Był to tzw. system generacji 0, kiedy operatorzy telekomunikacyjni wraz z producentami sprzętu opracowywali własne systemy łączności bezprzewodowej. Aparat Ericssona ważył, bagatela, ok. 40 kg. Umożliwiał jednak prowadzenie normalnych rozmów telefonicznych – do połączenia z rozmówcą wystarczyło wybrać na tarczy jego numer.

Dynamiczny rozwój elektroniki w latach 60. i 70. XX w. ułatwił prace nad bardziej zaawansowanymi systemami telefonii mobilnej, których rozkwit nastąpił w latach 80. W 1981 r. ruszyły sieci I generacji telefonii komórkowej wykorzystujące opracowany w krajach skandynawskich standard łączności NMT (Nordic Mobile Telephone). Niewiele później, w 1983 r w Stanach Zjednoczonych uruchomiono sieci pracujące w innym standardzie (AMPS), jeszcze inny system zastosowali Brytyjczycy. Korzystanie z systemów 1 generacji było bardzo drogie, same aparaty kosztowały tysiące dolarów.

Telefon komórkowy tylko dla wybranych

Telefonię mobilną otaczała aura ekskluzywności, podtrzymywana m.in. przez filmowe produkcje z Hollywood. Możliwość porozmawiania przez telefon z jachtu lub limuzyny była atrybutem luksusu dostępnego tylko najbogatszym. Zwykli ludzie korzystali z pagerów, czyli elektronicznych systemów przywoławczych (telefon zastępował mały odbiornik, na który można było za pośrednictwem centrali przesłać prośbę o kontakt telefoniczny). Z kolei symbolem niosącym posmak antyestablishmentowego buntu stało się CB Radio, czyli łączność radiowa prowadzona w paśmie niepodlegającym koncesjonowaniu przez państwo.

Nietrafione prognozy

Warto pamiętać o kulturowym kontekście i stereotypach otaczających komunikację międzyludzką, bo niezrozumienie tych czynników spowodowało wiele kosztownych błędów. Gdy amerykański koncern telekomunikacyjny AT&T zamówił na początku lat 80. ekspertyzę, czy należy uznać rodzącą się telefonię komórkową za strategiczny kierunek rozwoju, uzyskał w 1983 r. odpowiedź, że nie, bo w 2000 r. liczba abonentów telefonii mobilnej nie przekroczy miliona osób.

Telefony mobilne w Ameryce

Z kolei amerykańska Motorola, inwestując w rozwój telefonii komórkowej, postanowiła równolegle stworzyć globalny system łączności bezprzewodowej, oparły na komunikacji satelitarnej. Tak ogromnym kosztem (najprawdopodobniej 6 mld dol.) powstał system Iridium, wykorzystujący 66 specjalnie wystrzelonych do jego obsługi satelitów. Sieć Iridium ruszyła w listopadzie 1998 r., by już po roku ogłosić bankructwo. Okazało się, że w okresie budowy tego systemu błyskawicznie na całym świecie rozwinęły się sieci cyfrowej telefonii komórkowej i na usługi telefonii satelitarnej zabrakło wystarczającego popytu.

Europejski projekt

W świetle tych spektakularnych pomyłek zdumiewać musi niebywały sukces GSM. Historia tego systemu telefonii komórkowej rozpoczęła się w 1982 r., kiedy Konfederacja Europejskich Poczt i Telekomunikacji powołała grupę GSM (Group Speciale Mobile). Jej zadaniem miało być opracowanie technologicznego standardu telefonii bezprzewodowej, który obowiązywałby w całej Europie, eliminując wcześniejsze kłopoty wynikające z istnienia wielości niezgodnych ze sobą systemów.

GSM – nowe możliwości

W 1984 r. projekt GSM zaakceptowała Komisja Europejska, która jednocześnie rozpoczęła wielki program deregulacji telekomunikacji w krajach Wspólnoty Europejskiej. Rozbicie narodowych monopoli miało otworzyć wolny rynek dla usług telekomunikacyjnych, a w rezultacie doprowadzić do rozwoju konkurencji. Nie przez przypadek liderami deregulacji stały się tak „socjalistyczne” kraje jak Szwecja i Finlandia. Tradycja konkurencji na rynku telekomunikacyjnym sięgała w nich już okresu przedwojennego. W Finlandii też nie obowiązywała europejska reguła, że narodowy operator telekomunikacyjny musiał kupować sprzęt od narodowego producenta infrastruktury.

W efekcie skandynawski klimat sprzyjał rozwojowi nowych graczy na telekomunikacyjnym rynku, jak fińska Nokia.

Mimo niewielkiej liczby ludności Szwecji i Finlandii dobre warunki rynkowe, duży popyt na usługi telekomunikacyjne (olbrzymie odległości dzielące osiedla ludzkie) oraz wysoki poziom myśli naukowo-technicznej spowodowały, że to właśnie te dwa kraje stały się liderami telekomunikacyjnej rewolucji. Pełny sukces stał się jednak możliwy dzięki politycznym decyzjom Komisji Europejskiej, by utworzyć jeden obejmujący cały kontynent standard telefonii bezprzewodowej. Przed Szwedami i Finami otworzył się wielki rynek, liczący setki milionów potencjalnych klientów.

Początek cyfrowych bezprzewodowych sieci telekomunikacyjnych

Ważna okazała się w końcu sama definicja standardu GSM. Jego twórcy słusznie przyjęli, że tempo rozwoju elektroniki (mikroprocesorów i układów scalonych) umożliwi w perspektywie końca lat 80. zbudowanie cyfrowych bezprzewodowych sieci telekomunikacyjnych. Cyfryzacja była z kolei warunkiem zapewnienia wyższej jakości usług, jak również większej wydajności sieci. Wskutek elektronicznej miniaturyzacji telefony stały się rzeczywiście niewielkie i przenośne. Projektanci standardu GSM pomyśleli o kwestiach bezpieczeństwa, rozdzielając funkcje telefonu od informacji o abonencie sieci, które są kodowane w osobistej karcie SIM. Wprowadzili także niezależne pasmo umożliwiające przesyłanie niewielkich pakietów danych tekstowych, znanych dziś jako SMS.

Po trudnym starcie GSM w 1991 r. nastąpiło przyspieszenie. W 1992 r. europejski standard przyjął pierwszy operator nieeuropejski – australijska Telstra (w tym samym czasie konkurencyjne systemy telefonii cyfrowej rozwijali Amerykanie, Japończycy i Koreańczycy). Wtedy też uruchomiono pierwszy roaming międzynarodowy między Finlandią a Wielką Brytanią. I przesłano pierwszy SMS.

Integracja z siecią

Do Polski GSM trafił dopiero w 1996 r. We wrześniu ruszyła sieć Era GSM, miesiąc później Plus GSM. Równolegle funkcjonował Centertel obsługujący analogową sieć pierwszej generacji w innym standardzie (NMT), który w 1998 r. po uzyskaniu koncesji dołączył do wyścigu w standardzie GSM (sieć Idea, dziś Orange). W 2007 r. rozpoczął działalność czwarty operator sieci Play. Dziś z telefonii komórkowej korzysta w Polsce ponad 80 proc. mieszkańców (choć liczba aktywnych telefonów przekracza już liczbę Polaków), a z badań socjologicznych i marketingowych wynika, że największą barierą dla uzyskania pełnego nasycenia rynku jest niechęć ok. 10 proc. naszych rodaków (głównie starszych, mniej zamożnych i słabiej wykształconych, mieszkających na wsiach) do nowych technologii, którzy deklarują, że do niczego nie potrzebują komórki i Internetu.

Integracja telefonii komórkowej z Internetem

Początkowo cyfrowa telefonia komórkowa rozwijała się niezależnie od Internetu. Co prawda sieci GSM umożliwiały transmisję danych z szybkością 9,6 kB na sekundę, jednak sama przyszłość Internetu na początku lat 90. nie była jeszcze pewna. Po 1995 r. wątpliwości już nie było. W 1996 r. Nokia zademonstrowała aparat Communicator 9000 – pierwsze wielofunkcyjne urządzenie przenośne umożliwiające nie tylko rozmawianie, ale także komunikację internetową. W 2000 r. nastąpiła prawdziwa integracja telefonii komórkowej z Internetem, gdy operatorzy GSM udostępnili tzw. usługi generacji 2,5.

Tak określono nowy system transmisji danych w sieciach bezprzewodowych, noszący techniczną nazwę GPRS (General Packet Radio Service). Umożliwia on przesył danych w pakietach, przy czym podstawą naliczania opłaty nie jest czas połączenia, a ilość danych. GPRS stał się zapowiedzią świata telefonii komórkowej trzeciej generacji (3G), umożliwiającej szybki dostęp do Internetu i usług multimedialnych, m.in. odbioru sygnału telewizyjnego.

Telefonia GSM stała się technologią o najszybszym tempie społecznej akceptacji. Dostęp do komórek ma już 83 proc. światowej populacji, tylko w 2010 r. przybyło na świecie 700 mln nowych abonentów.

Porównywarka cen sprzętu RTV